Predikant en docent Almatine Leene:

‘Emancipatie is een zaak van vrouwen én mannen’

Op 8 maart was het Internationale Vrouwendag. Wereldwijd werd er aandacht geschonken aan de positie van de vrouw in de samenleving en wat te doen om die op verschillende punten te verbeteren en te versterken. Eén vrouw spreekt dat in het bijzonder aan: Almatine Leene. Ze is predikant van de Nederduits Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika en docent dogmatiek en kerkgeschiedenis aan de Viaa, de christelijke hogeschool in Zwolle.
Tekst: Sieta Houthuijse, foto’s: Frederik Bester
 

Almatine had tijdens haar jeugd al belangstelling voor theologie. Naar de kerk nam ze steevast een koffertje mee waarin, naast geld en pepermunt, ook een notitieboekje zat. Daarin noteerde ze tijdens de preek haar gedachten over de behandelde Bijbeltekst. Toch dacht ze er nog geen moment over na om de opleiding Theologie te volgen. Aanvankelijk studeerde ze Economie, maar stopte daar op een gegeven moment mee. De innerlijke drang om Theologie te gaan studeren werd haar te machtig en kon ze niet meer weerstaan. Een paar vragen aan Almatine over haar ideeën, betreffende de positie van vrouwen in kerk en samenleving.

Hoe geëmancipeerd zijn christelijk vrouwen in deze tijd? Wat is er veranderd in 50 jaar?
“Christelijke vrouwen zijn volgens mij behoorlijk geëmancipeerd. In veel kerken hebben vrouwen, ongeacht of het ambt voor hen open is of niet, steeds meer verschillende taken (die voorheen slechts aan mannen waren voorbehouden). Bijvoorbeeld het leiden van catechese, in de dienst uit de Bijbel voorlezen en vele andere dingen. Ik merk dat sommige vrouwen nog wel terugschrikken voor taken die veel verantwoordelijkheid vragen of waarbij je meer in de schijnwerpers staat, maar daar zijn nog te weinig vrouwelijke rolmodellen voor en dat kost tijd. De vraag die misschien wel belangrijker is: zijn christelijke mannen ook geëmancipeerd? Zijn ze meer betrokken geraakt bij bijvoorbeeld de kinderbediening en geven ze hun vrouwen ruimte om bijvoorbeeld in de avond op huisbezoek te gaan? Het moet van twee kanten komen en in Nederland blijkt ook dat vrouwen nog steeds het grootste deel van de opvoeding en het huishouden voor hun rekening nemen. Dat maakt het vaak moeilijker voor vrouwen om te emanciperen.”

Is er verschil qua emancipatie tussen vrouwen in de seculiere en de christelijke wereld?
“Ik denk dat het meevalt. Ik vind de meeste christelijke vrouwen niet minder geëmancipeerd dan vrouwen in de seculiere wereld. In de samenleving hebben we nog veel uitdagingen als het gaat om emancipatie en ook daar denk ik dat het goed zou zijn om ons in dat proces ook op mannen te richten. Dat mannen maar een paar dagen kraamverlof krijgen is jammer, want daarmee ontneem je hen en vrouwen om taken meer gelijk te verdelen. In Scandinavische landen zie je hoe positief het werkt dat mannen lang kraamverlof hebben. Het verschil tussen seculier en christelijk is waarschijnlijk meer te vinden in de redenen/argumenten in hun denken over mannen versus vrouwen. Sommige seculiere vrouwen menen dat de verschillen tussen man en vrouw groot zijn, vanuit de wetenschap gezien. Daarom is het goed dat er verschillende rollen zijn. Sommige christelijke vrouwen denken er het zelfde over, alleen geloven zij dat God het zo heeft bedoeld.”

Kun je uit de Bijbel halen dat moederschap en huishouding de belangrijkste taken van de vrouw zijn?
“Nee. De belangrijkste taak voor een christenvrouw is om de Heere lief te hebben en haar naaste als haarzelf. Moederschap is net zo belangrijk als vaderschap. De invloed van beiden kan nooit onderschat worden en in de Bijbel lezen we wat er gebeurt als een vader niet goed is voor zijn zoon, bijvoorbeeld in het boek Koningen. We lezen dat ook over moeders. Van een man was het in de Bijbelse tijd net zo erg als er geen kinderen kwamen als voor een vrouw. In de Bijbel lezen we dat vrouwen heel veel verschillende taken hebben. Vrouwen die de taak krijgen om hun volk te redden (Ester), recht te spreken (Deborah) of te profeteren (Mirjam, Hanna en Hulda). Vrouwen die de stad moeten herbouwen (Seëra, 1 Kronieken 7:24). Jezus spreekt Martha zelfs aan op haar huiselijke taken en prijst Maria die bij zijn voeten zit om te leren. Ook in de bekende tekst van Spreuken 31 lees je dat de vrouw zich niet slechts met het huishouden bemoeit . En zo zijn er nog veel meer voorbeelden te geven van Bijbelse vrouwen die zich niet in de eerste plaats met het opvoeden van hun kinderen bezighouden en met het schoonmaken van het huis.”

Er is veel weerstand als het gaat om de vrouw in het ambt, al zijn de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt in Nederland inmiddels ‘om’ als het daarom gaat. Hoe is dat bij de Nederduits Gereformeerde Kerk?
“In de Nederduits Gereformeerde Kerk kennen we ruim 20 jaar vrouwen in het ambt, maar slechts 5-10% van de predikanten is vrouw. Ze zijn dus nog steeds ver in de minderheid. Dat komt onder andere omdat de samenleving - en ook de kerk - minder geëmancipeerd is in vergelijking met Nederland. In Zuid-Afrika zijn de relaties tussen mannen en vrouwen traditioneler dan in Nederland en daarom merk je ook nog wel weerstand. Ik heb zelfs een gemeentelid die meent dat geen enkele vrouw buitenshuis mag werken! In de Gereformeerde Kerk vrijgemaakt hoor ik vaak het argument dat vrouwen mannen zouden ‘wegjagen’. Zij zouden hun verantwoordelijkheid niet meer nemen, maar daar geloof ik niet in. De situatie in de Nederduits Gereformeerde Kerken bewijst in elk geval het tegendeel. We hebben allemaal een verantwoordelijkheid  als het gaat om onze dienst in Gods koninkrijk. Die niet nemen ligt bij jouzelf. De weerstand zal altijd blijven. Ook seksisme is nog springlevend, al worden vrouwen ook in de ambten toegelaten. Maar dat zegt allemaal veel meer over onze zondige natuur dan over Gods bedoeling met ons als mensen.”

Op 8 maart was het Internationale Vrouwendag. Waar liggen wat jou betreft nog de grootste uitdagingen op het gebied van vrouwenrechten of emancipatie wereldwijd?
“Allereerst op het gebied van geweld tegen vrouwen. Ik blijf me erover verbazen hoe weinig aandacht daarvoor is. De statistieken zijn schrikwekkend. Laatst las ik weer van een vrouw die in de gevangenis zit, omdat haar man en zij wilden scheiden. Laat staan alle vrouwen die worden verkracht en vermoord, slechts omdat ze vrouw zijn. De Bijbel roept op tot gerechtigheid, maar in kerken hoor ik dat veel te weinig. En ten tweede zou het goed zijn om de emancipatie van mannen te stimuleren en meer na te denken over wat mannelijkheid is."

Je bent predikant in Zuid-Afrika en docent in Nederland. Hoe valt dat te combineren?
“Ik ben parttime predikant in Zuid-Afrika, dus daardoor heb ik ruimte om ook naar Nederland te reizen. Het is een voorrecht om predikant te zijn en om les te geven. Zo sta je in de praktijk en in de academie. Ik hoop om op een dag (D.V.) ook predikant te mogen worden in Nederland, maar ik ben dankbaar voor wat ik hier in Zuid-Afrika mag doen en wat ik daar leer. Het vult elkaar goed aan.”

Over Almatine
Almatine is geboren in 1984 in Lelystad. Ze studeerde aan de Christelijke Hogeschool in Ede (CHE). Een stage bracht haar naar Zuid-Afrika. Daar bleef ze om af te studeren op de rol van de Zuid-Afrikaanse kerken in armoedebestrijding. Ze behaalde aan de universiteit van Stellenbosch haar Master of Divinity (cum laude). Van 2008-2012 werkte ze daar aan een proefschrift, waarin ze de positie van mannen en vrouwen in de kerk bekeek vanuit Bijbels oogpunt. Een van de boeken die ze heeft geschreven heeft als titel: Samen dansen in de kerk: als mannen en vrouwen op God lijken.
 

Dit interview staat in Passage Magazine nummer 1, 2020